ഭോപ്പാലിലെ ഇപ്പോൾ പ്രവർത്തനരഹിതമായ യൂണിയൻ കാർബൈഡ് ഫാക്ടറിയിൽ നിന്ന് 377 മെട്രിക് ടൺ അപകടകരമായ മാലിന്യങ്ങൾ നീക്കം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു. മധ്യപ്രദേശ് തലസ്ഥാനത്തെ സ്ഥലം വിട്ടുനൽകാൻ ആവർത്തിച്ചുള്ള നിർദ്ദേശങ്ങൾ നൽകിയിട്ടും നടപടിയെടുക്കാത്ത അധികാരികളെ മധ്യപ്രദേശ് ഹൈക്കോടതി കുറ്റപ്പെടുത്തി ആഴ്ചകൾക്ക് ശേഷമാണ് സംഭവവികാസം.
1984 ഡിസംബർ 2-3 തീയതികളിലെ യൂണിയൻ കാർബൈഡ് കീടനാശിനി ഫാക്ടറിയിൽ നിന്ന് ഉയർന്ന വിഷവാതകമായ മീഥൈൽ ഐസോസയനേറ്റ് ചോർന്നിരുന്നു. ഇത് കാരണം 5,479 പേർ കൊല്ലപ്പെടുകയും അഞ്ച് ലക്ഷത്തിലധികം ആളുകൾക്ക് ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങളും ദീർഘകാല വൈകല്യങ്ങളും ഉണ്ടാകുകയും ചെയ്തു.
ഈ ഞായറാഴ്ച രാവിലെ, മാലിന്യ നിർമാർജന പ്രക്രിയയുടെ ഭാഗമായി പ്രത്യേകം ഉറപ്പിച്ച കണ്ടെയ്‌നറുകളുള്ള അര ഡസൻ ജിപിഎസ് ഘടിപ്പിച്ച ട്രക്കുകൾ ഫാക്ടറിയിലെത്തിയിരുന്നു. പ്രത്യേക പിപിഇ കിറ്റുകൾ ധരിച്ച നിരവധി തൊഴിലാളികളും ഭോപ്പാൽ മുനിസിപ്പൽ കോർപ്പറേഷൻ്റെ ഉദ്യോഗസ്ഥരും പരിസ്ഥിതി ഏജൻസികളും ഡോക്ടർമാരും ഇൻസിനറേഷൻ വിദഗ്ധരും സൈറ്റിൽ ജോലി ചെയ്യുകയും ഫാക്ടറിക്ക് ചുറ്റും പോലീസിനെ വിന്യസിക്കുകയും ചെയ്തു .
ഭോപ്പാലിൽ നിന്ന് 250 കിലോമീറ്റർ അകലെ ഇൻഡോറിന് സമീപമുള്ള പിതാംപൂരിലെ സംസ്‌ക്കരണ സ്ഥലത്തേക്ക് വിഷ മാലിന്യങ്ങൾ മാറ്റുമെന്ന് വൃത്തങ്ങൾ അറിയിച്ചു. വാതകദുരന്തം നടന്ന് 40 വർഷത്തിന് ശേഷവും അധികാരികൾ “മറ്റൊരു ദുരന്തത്തിന്” കാരണമായേക്കാവുന്ന “ജഡത്വ” അവസ്ഥയിലാണെന്ന് നിരീക്ഷിച്ച് ഡിസംബർ 3 ന് എംപി ഹൈക്കോടതി ഫാക്ടറിയിൽ നിന്ന് വിഷ മാലിന്യങ്ങൾ മാറ്റാൻ നാലാഴ്ചത്തെ സമയപരിധി നിശ്ചയിച്ചിരുന്നു.
നിർദ്ദേശം പാലിച്ചില്ലെങ്കിൽ സർക്കാരിന് കോടതിയലക്ഷ്യ നടപടിയുണ്ടാകുമെന്ന് മുന്നറിയിപ്പ് നൽകി. “ഭോപ്പാൽ വാതക ദുരന്തത്തിൻ്റെ മാലിന്യം 40 വർഷത്തിനുശേഷം ഒരു കളങ്കമാണ്. ഞങ്ങൾ ഇത് സുരക്ഷിതമായി പിതാംപൂരിലേക്ക് അയച്ച് സംസ്കരിക്കും, ” – സംസ്ഥാന ഗ്യാസ് റിലീഫ് ആൻഡ് റീഹാബിലിറ്റേഷൻ വകുപ്പ് ഡയറക്ടർ സ്വതന്ത്ര കുമാർ സിംഗ് പിടിഐയോട് പറഞ്ഞു.
ഭോപ്പാലിൽ നിന്ന് പിതാംപൂരിലേക്ക് ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളിൽ മാലിന്യം എത്തിക്കുന്നതിന് ഗതാഗതം നിയന്ത്രിക്കുന്നതിലൂടെ ഏകദേശം 250 കിലോമീറ്റർ ദൈർഘ്യമുള്ള ഒരു ഹരിത ഇടനാഴി സൃഷ്ടിക്കുമെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. മാലിന്യം കൊണ്ടുപോകുന്നതിനും പിതാംപൂരിലെ തുടർന്നുള്ള സംസ്‌കരണത്തിനും ഒരു നിശ്ചിത തീയതി നൽകാൻ സിംഗ് വിസമ്മതിച്ചു, എന്നാൽ ഹൈക്കോടതിയുടെ നിർദ്ദേശം കണക്കിലെടുത്ത്, പ്രക്രിയ ഉടൻ ആരംഭിക്കാമെന്നും ജനുവരി 3 നകം മാലിന്യം ലക്ഷ്യസ്ഥാനത്ത് എത്തുമെന്നും വൃത്തങ്ങൾ അറിയിച്ചു.
തുടക്കത്തിൽ മാലിന്യത്തിൻ്റെ ഒരു ഭാഗം പീതാംപൂരിലെ ഡിസ്പോസൽ യൂണിറ്റിൽ കത്തിക്കുകയും അവശിഷ്ടങ്ങൾ (ചാരം) ശാസ്ത്രീയമായി പരിശോധിച്ച് അതിൽ എന്തെങ്കിലും ദോഷകരമായ മൂലകം അവശേഷിക്കുന്നുണ്ടോ എന്ന് കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്യുമെന്ന് ഉദ്യോഗസ്ഥർ പറഞ്ഞു.
“എല്ലാം ശരിയാണെന്ന് കണ്ടെത്തിയാൽ, മൂന്ന് മാസത്തിനുള്ളിൽ മാലിന്യം കത്തിച്ച് ചാരമാക്കും. അല്ലാത്തപക്ഷം, എരിയുന്നതിൻ്റെ വേഗത കുറയുകയും ഒമ്പത് മാസം വരെ എടുത്തേക്കാം,” സിംഗ് പറഞ്ഞു. ഇൻസിനറേറ്ററിൽ നിന്ന് പുറന്തള്ളുന്ന പുക നാല് പാളികളുള്ള പ്രത്യേക ഫിൽട്ടറുകളിലൂടെ കടത്തിവിടുമെന്നും അതിനാൽ ചുറ്റുമുള്ള വായു മലിനമാകാതിരിക്കാനും ഓരോ നിമിഷവും ഈ പ്രക്രിയയുടെ രേഖ സൂക്ഷിക്കുമെന്നും അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.
മാലിന്യം ദഹിപ്പിക്കുകയും ദോഷകരമായ മൂലകങ്ങളിൽ നിന്ന് മോചിപ്പിക്കുകയും ചെയ്‌താൽ, ചാരം രണ്ട് പാളികളുള്ള ശക്തമായ “മെംബ്രൺ” കൊണ്ട് മൂടുകയും മണ്ണും വെള്ളവുമായി ഒരു തരത്തിലും സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ “ലാൻഡ്‌ഫില്ലിൽ” കുഴിച്ചിടുകയും ചെയ്യും, സിംഗ് പറഞ്ഞു. കേന്ദ്ര മലിനീകരണ നിയന്ത്രണ ബോർഡിലെയും സംസ്ഥാന മലിനീകരണ നിയന്ത്രണ ബോർഡിലെയും ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ മേൽനോട്ടത്തിൽ വിദഗ്ധ സംഘം മാലിന്യം നശിപ്പിക്കുകയും വിശദമായ റിപ്പോർട്ട് ഹൈക്കോടതിക്ക് സമർപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുമെന്നും അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു.
